Mineur tonica
Eerder is behandeld dat de majeur toonladder van C de zelfde tonen in zich heeft als de mineur toonladder (een kleine terts lager) van A (zie de pagina "Mineur toonladder").
De tonica (toonaard of toonsoort) van een liedje kan ook mineur zijn.
Als de toonladders van C en Am de zelfde tonen in zich hebben, dan krijg je uitgaande van Am ook de zelfde laddereigen akkoorden, maar vaak moet er bij een mineur tonica één akkoord worden aangepast.
I C Tonica (toonaard)
II Dm Subdominamt
III Em Vervanging tonica of dominant
IV F Subdominant
V G Dominant
VI Am Verv. subdominant of tonica > I Am Tonica
VII Bdim Verv. tonica of dominant > II Bdim
III C
IV Dm
V Em of E (majeur)
VI F
VII G
Op de vorige pagina is de belangrijke functie van het dominant akkoord beschreven die een leidtoon in zich heeft die een halve toonafstand lager is dan de grondtoon van de tonica.
Het dominant akkoord (V) is uitgaande van Am (als het laddereigen is) Em. Maar in een akkoordenschema kun je na een Em nog alle kanten op. Het is het geen "dwingende" V (dominant) die wil oplossen naar de tonica Am.
Dat komt omdat het akkoord Em uit de tonen E G B bestaat en daarin ontbreekt de "leidtoon" Gis (een halve toonafstand lager dan de toon A van het tonica-akkoord Am). Ook bij het terugkeren (oplossen) naar een mineur tonica wil ons brein deze leidtoon horen. Die toon Gis zit in het E (majeur)akkoord (E Gis B). Dit verschijnsel heet "harmonisch mineur".
Er is ook een toonladder "harmonisch mineur" om ook in een melodie in de toonaard Am deze leidtoon Gis te kunnen gebruiken. Stel het akkoorden schema is II,V,I (van subdominant Bdim, naar dominant E en terug naar tonica Am). Op de II en de I kun een melodie (of solo) maken met de "gewone" mineur toonladder. Op de V (indien E majeur) kun je de toonladder "harmonisch mineur" gebruiken om met de toon Gis op te lossen naar Am.
Kijk hieronder naar het verschil tussen de toonladders majeur, mineur en harmonisch mineur:
Alle tonen At/m A: A Ais B C Cis D Dis E F Fis G Gis A
Formule majeur : T - T - T T - T - T - T T
Toonl. majeur : A B Cis D E Fis Gis A
Trappen : 1 2 3 4 5 6 7 8
/ / /
Mineur : 1 2 b3 4 5 b6 b7 8
A B C D E F G A
| | | | | | \ |
Harmonisch mineur: 1 2 b3 4 5 b6 7 8
A B C D E F Gis A
|kl.terts|
Tot nog toe heb ik de laddereigen akkoorden behandeld vanuit de toonaard C (met bovenaan deze pagina de parallelle toonaard Am)
Nu ga ik de laddereigen akkoorden van de toonaard A (majeur) construeren.
De toonladder van A t/m. de 11e trap:
Toonladder: A B Cis D E Fis Gis A B Cis D
Trappen : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Vanaf 1 A Cis E I A
Vanaf 2 B D Fis II Bm
Vanaf 3 Cis E Gis III Cism
Vanaf 4 D Fis A IV D
Vanaf 5 E Gis B V E
Vanaf 6 Fis A Cis VI Fism
Vanaf 7 Gis B D VII Gisdim
Vanaf 8 is het weer een A akkoord zoals vanaf 1.
De mineur laddereigen akkoorden van A kunnen ook gevonden worden met de mineur toonladder van A , weer t/m. de 11e trap:
Toonladder: A B C D E F G A B C D
Trappen : 1 2 b3 4 5 b6 b7 8 9 b10 11
Vanaf 1 A C E I Am
Vanaf 2 B D F II Bdim
Vanaf 3 C E G III C
Vanaf 4 D F A IV Dm
Vanaf 5 E G B V Em of E
Vanaf 6 F A C VI F
Vanaf 7 G B D VII G
Vanaf 8 is het weer een Am akkoord zoals vanaf 1.
Samengevat laddereigen akkoorden A:
I II III IV V VI VII
Majeur: A Bm Cism D E Fism Gisdim
Mineur: Am Bdim C Dm Em F G
of : E
Bepalen toonaard (cadens):
Als een akkoordenschema bestaat uit een tonica I, een subdominant II of IV en een dominant V, dan is de toonaard duidelijk. Dit heet een "volledige cadens". Als slechts 2 van deze akkoorden in een liedje voorkomen, dan is de toonaard meestal ook al duidelijk, zelfs als het tonica-akkoord ontbreekt. Dan spreekt men van een "onvolledige cadens".
Er zijn nog meer termen in dit verband, maar die laat ik buiten beschouwing.
Neem bijv. de oude hit van Santana "Oye como va". Men speelt constant Am en D. Met deze twee akkoorden zijn ook een heleboel andere liedjes gemaakt. Je zou zeggen dat Am dan de tonica (toonaard of toonsoort) is, maar dat is niet zo. Ten eerste is D geen laddereigen akkoord van de toonaard Am. Daarbij zijn deze twee akkoorden de II en de V van de toonaard G (majeur). De tonica G wordt niet gebruikt (dit is dus een "onvolledige cadens") maar als er één keer na Am en D een G-akkoord gespeeld zou zijn en verder niet meer, dan had je de rest van het liedje gaan wachten op dat G akkoord omdat je dat dan als toonaard had ervaren. Je wilt dan dat het liedje daar naar toe gaat voor een sluitend effect (speel het maar eens, na één keer een G krijg je dat niet meer uit je hoofd, pas geruime tijd later kun je weer onbevangen Am / D blijven spelen).
Een bijkomend effect is dat het liedje niet droevig klinkt, ondanks dat het liedje steeds terugkeert naar Am. Dat komt dus doordat Am en D deel uitmaken van de toonaard G (majeur). Ook de melodietjes zitten voornamelijk in de toonladder van G.
Kortom, het bepalen van de toonaard kan in sommige gevallen even puzzelen zijn.