Tonen en tonen verhogen
Er zijn 12 verschillende tonen. Die geeft men aan met letters of met noten of op andere manieren. Vaak wordt er uitgegaan van de toon C, maar ik begin voor het uitleggen van de tonen aan het begin van het alfabet met de toon A.
De tonen zijn het duidelijkst zichtbaar op een toetsenbord (keyboard) ook voor gitaristen (gitaar komt nog). Op een toetsenbord van laag naar hoog:
A Ais B C Cis D Dis E F Fis G Gis.
De tonen A B C D E F G zijn de witte toetsen. De tonen met het achtervoegsel "is" zijn de zwarte toetsen
Tussen B en C is er geen toon met het achtervoegsel "is" (daar is ook geen zwarte toets). Tussen E en F ook niet.
Met bijv. Ais bedoelt men de eerstvolgende hoger klinkende toon na de toon A (dat wordt een zwarte toets). Zo werkt het ook bij Cis, Dis Fis en Gis.
Het notenschrift ga ik niet gebruiken, maar dit is belangrijk. De tonen van de zwarte toetsen hebben geen eigen letter. Ook in het notenschrift hebben deze tonen geen eigen noot. Alleen voor de tonen van de witte toetsen zijn noten die worden geplaatst op een lijn of tussen 2 lijnen in op een notenbalk. Als men de eerstvolgende hoger klinkende toon (van een zwarte toets) wil aangeven zet men een # (kruis) voor de betreffende noot.
Dat # wordt ook gebruikt bij notatie met letters.
Als voorbeeld het verhogen van de toon A:
Men schrijft dan: Ais of #A of A#
Men spreekt uit: Ais
Octaaf
Op de meeste instrumenten kun je veel meer dan 12 tonen spelen. Na de Gis begint het weer opnieuw met A Ais B C Cis enz.
Een A is een toon met een bepaald aantal trillingen. De eerstvolgende hogere A is een toon met exact 2 x zo veel trillingen. Daarom wordt die toon als de zelfde toon ervaren, alleen met een hogere klank. De afstand van de toon A tot de eerstvolgende toon A heet een "octaaf".
Dat geldt voor elke andere toon. Bijv. een Ais heeft een bepaald aantal trillingen. Ook de eerstvolgende hogere Ais is een toon met 2 x zo veel trillingen. De afstand van Ais naar de eerstvolgende Ais heet ook een octaaf.
De afstand van een toon tot de eerstvolgende toon met de zelfde naam heet een octaaf.
Op piano's vind je 7 keer het rijtje van alle tonen, dus 7 octaven.
Keyboards zijn er in vele varianten, van 1 tot 7 octaven.
Op een gitaar kun je 3½ tot 4 octaven spelen.
Een geoefende stem heeft een bereik van ca. 2½ octaaf.
Uitzonderingen in de popmuziek zijn bijv. Ariana Grande (4 octaven), Christina Aguilera (ruim 4 octaven) en Mariah Carey (bijna 5 octaven).
Verderop in de cursus behandel ik waarom het een "octaaf" heet.
Tonen verlagen
Een toon van een zwarte toets kan ook benoemd worden door een toon te verlagen. Dat gaat met het achtervoegsel "es" (of alleen een s). In het notenschrift zet men dan een b (mol) voor een noot.
Het mol-teken lijkt sterk op de kleine letter b.
In deze cursus gebruik ik altijd de kleine letter b voor het mol-teken.
De tonen zijn altijd hoofdletters: A B C D E F G.
Ook een b (mol) wordt gebruikt bij notatie met letters.
Als voorbeeld het verlagen van de toon B.
Men schrijft dan: Bes of bB of Bb
Men spreekt uit: Bes
Bij het bovenstaande plaatje van de toetsen zie je Bes Des Es Ges As.
Bij verlagen krijgen medeklinkers (B, D en G) het achtervoegsel "es".
Klinkers (E en A) alleen een "s" (dat vond men makkelijker om uit te spreken).
Als dit nieuw voor je is, of je weet het nog niet precies, leer dit dan eerst heel goed uit je hoofd. Iets leren over theorie is heel vervelend als je hierover moet nadenken.
Nog even samengevat:
Het gaat van A t/m Gis (As) en daarna begint het weer opnieuw.
Tussen B en C is er geen toon met "is" of "es".
Tussen E en F is er geen toon met "is" of "es".
Het achtervoegsel "is" is het zelfde als een # (kruis)
Het achtervoegsel "es" (of bij klinkers alleen een "s") is het zelfde als een b (mol)
Geheugensteuntje:
# kruis = eerstvolgende hoger
Als je iets anders ziet staan is het de eerstvolgende lager.
De tekens # (kruis) en b (mol) zijn internationaal, maar hoe men dat uitspreekt is per taal verschillend. In het Engels:
Men schrijft bijv. #A of A#, men noemt dat A sharp (de toon A verhogen).
Men schrijft bijv. bB of Bb, men noemt dat B flat (de toon B verlagen).